Kanatlı Hayvanlarda Koksidiyoz Hastalığı

Koksidiyoz, hücre içi protozoal parazitlerin neden olduğu bir bağırsak hastalığıdır. Kanatlı hayvanlarda koksidiyoz hastalığına konakçıya özgü olan Eimeria cinsleri neden olmaktadır. Ülkemizde yaygın olan kanatlı hayvanlara baktığımızda tavukları etkileyen başlıca 7 tür, hindileri etkileyen 5 tür ve ördekleri etkileyen de 1 tür vardır. Hastalık yaygın olarak görülmektedir ve hastalık etkenleri birçok ortamda yaygın olarak bulunmaktadır.

Etkenin yaşam döngüsü hızlıdır ve yaklaşık olarak 4-5 gündür. Sadece birkaç kanatlı hayvanda bu sorun görülse bile dışkı ile atılan oositler neticesinde çok kısa sürede hızla yayılmaktadır. Aynı zamanda oosit atılımı hem hasta kanatlılar hem de hastalığı atlatmış olan kanatlılar aracılığı ile yapılmaktadır ve buda hastalığın yayılması ve bulaşmasını ciddi anlamda hızlandırmaktadır.

Kanatlılarda Koksidiyoz Hastalığının Belirtileri

Genel olarak hastalık 3-6 hafta arasındaki tavuklarda ve diğer kanatlılarda görülür. Hastalık özellikle bağırsak sistemini etkilemektedir. Enfekte olmuş olan kanatlılarda ishal, kanlı ishal ve tüylerde kabarma görülür. Bunun dışında iştahsızlık, kilo kaybı ve verimde azalma gibi genel belirtilerde gözlemlenir. Kanlı bir ishal görülmesi bu hastalığın en önemli belirtisidir. Hastalığa neden olan protozoa türlerinin her birisinin bağırsaklarda yerleştirdiği ve etkilediği spesifik bölgeler vardır. Özellikle ticari işletmelerde ciddi verim kaybına ve ekonomik kayıplara neden olmaktadır.

Eimeria necatrix ve Eimeria tenella tavuklarda en patojenik olan türlerdir. Eimeria tenella ile enfeksiyon sonucunda, dışkıda ve kloaka çevresinde kan görülür. Bağırsağın sekum bölgesini etkileyen şeklidir. Bu form genellikle 4-6 haftalık yaşlardaki tavukları etkiler. Hastalığın erken bir şekilde tespit ve tedavi edilmesi önemlidir. Tavukları etkileyen diğer daha az patojenik türler arasında Eimeria acervulina, Eimeria maxima, Eimeria praecox ve Eimeria mitis sayılabilir. Hindilerde enfeksiyona neden olan en önemli türler arasında ise Eimeria adenoides ve Eimeria meleagrimitis sayılabilir.

Kanatlılarda koksidiyoz enfeksiyonlarının sonucunda ikincil bakteriyel enfeksiyonlarda yaygın olarak görülmektedir. Özellikle bağırsaklardaki yapıyı bozan ve nekrotik enterite neden olan koksidiyoz hastalığı sonrasında Salmonella typhimurium veya Clostridium perfringens gibi diğer zararlı bakterilerin bağırsaklardan geçişi ve enfeksiyon oluşturma riski artmaktadır.

Kanatlılarda Koksidiyoz için Risk Faktörleri

Atlık üzerinde ve kalabalık kümeslerde bakılan kanatlı hayvanlar her zaman risk altındadır. Bunun dışında çeşitli çevre faktörleri ve bakım koşulları da enfeksiyonu etkilemektedir. Bunun yanında özellikle ticari işletmelerde beslenme ve yemin durumu da bu hastalığı ciddi anlamda etkileyebilir. Aşırı sıcak, yetersiz havalandırma, kötü altlık koşulları, aşırı nemli ortamlar enfeksiyonun yayılması ve ortaya çıkmasında etkili olan faktörler arasındadır. Aynı zamanda çeşitli alet, ekipman, kıyafet gibi faktörler ile de enfeksiyon taşınabilir.

Kanatlılarda Koksidiyoz Tedavisi

Kanatlı hayvanlarda koksidiyoz ortaya çıktığında kullanılabilecek çeşitli antikoksidiyal ilaçlar ve antibiyotikler vardır. Bu ilaçlar genellikle iyi çalışmakta ve hastalığa karşı çözüm olmaktadır. Fakat aradan geçen süreçte ciddi bir kayıp söz konusu olacağından korunma tedbirleri daha önemlidir.

Hastalıktan korunmak için öncelikli olarak biyogüvenlik tedbirleri uygulanmalıdır. Çok yaygın olarak kullanılmıyor olsa da kanatlılarda koksidiyoz hastalığına karşı aşılarda mevcuttur. Özellikle hastalığın yoğun olarak görüldüğü bölgelerde bu aşıları kullanmak mantıklı olabilir. Ticari işletmelerde bu hastalıktan korunmanın en önemli ve etkili yolu yem katkılarıdır. Doğru ve etkili şekilde kullanılan antikoksidiyal diyet katkı maddeleri bu hastalığı ciddi anlamda etkilemektedir.